کد مطلب:278642 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:129
گفتار ما
بر خواننده ی محترم پوشیده نیست كه روایات این فصل و فصلهای آینده تعداد اندكی از احادیثی است كه بر رجعت و مسائل مربوط به آن دلالت می كند و هر كس
[ صفحه 221]
روایات بیشتری را طالب است باید به كتابهای مفصل مربوط به موضوع مراجعه نماید.
برای توضیح اصل رجعت كافی است كلام استاد بزرگوار - رضوان الله تعالی علیه- در بحث روائی پیرامون آیه (هل ینظرون الا أن یاتیهم الله فی ظلل من الغمام و الملائكه و قضی الأمر و الی الله ترجع الأمور) [1] در تفسیر المیزان [2] را نقل نمائیم.
استاد علامه - رضوان الله تعالی علیه - می فرماید: «بدانكه این آیه از ناحیه امامان معصوم علیهم السلام سه تفسیر شده است، یكی به روز قیامت، كه در تفسیر عیاشی از امام باقر علیه السلام نقل شده است، دیگری به رجعت كه صدوق از امام صادق علیه السلام نقل كرده است و سومی به ظهور مهدی علیه السلام كه عیاشی به دو طریق از امام باقر علیه السلام در تفسیرش آورده است و نظیر این تفاسیر زیاد است.
هر گاه تامل و دقت نمایی، آیات زیادی را می یابی كه تفسیری كه از امامان علیهم السلام درباره ی آنها به ما رسیده است، گاهی تفسیر به قیامت است، گاهی تفسیر به رجعت و گاهی تفسیر به ظهور حضرت مهدی علیه السلام، و این قضیه، غیر از وحدت و یكسانی در چگونگی و سنخیتی كه بین این سه واقعه وجود دارد، دلیل دیگری ندارد، و مردم چون درباره ی حقیقت روز قیامت تحقیقی نكرده اند و برای فهم آنچه قرآن در بیان وضع این روز بزرگ بیان فرموده، وقتی را اختصاص نداده و همتی مصروف نداشته اند، بنابراین درباره ی معنی این روایات به اختلاف و تفرقه دچار شده اند، و گروهی از آنها، این روایات را با وجود اینكه تعداد آنها به صدها و شاید در ابواب مختلف به پانصد عدد می رسد، به دور انداخته و نادیده گرفته اند، و گروهی، با وجود اینكه روایات كاملا روشن هستند، آنها را تأویل نموده و به معنی دیگری برگردانده اند و گروهی هم - كه در بین سه گروه بهترین طریقه را در پیش گرفته اند- روایات را نقل می كنند و در مورد آنها هیچ بحث و توضیحی ندارند.
[ صفحه 222]
عموم مسلمانان - غیر از شیعه - هر چند كه به ظهور حضرت مهدی اعتراف كرده و آن را به طرق متواتر از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نقل كرده اند، اما رجعت را انكار كرده و اعتقاد به آن را از ویژگیهای شیعه دانسته اند و بعضی از منسوبین به شیعه نیز در این روزگار، همان نظر را پذیرفته اند.»
كمی بعد، در ادامه مطلب، استاد- رضوان الله تعالی علیه - می فرماید: «روایاتی كه رجعت را اثبات می كنند، اگرچه با هم اختلافاتی دارند اما همه ی آنها در این معنی متحدند كه سیر و حركت نظام عالم به سمتی است كه تمام آیات الهی به منتهای ظهور خود برسند و دیگر معصیت خدای سبحان انجام نشود، بلكه به طور خالص و بدون دخالت هوای نفس و وسوسه ی شیطان، عبادت شود، عده ای از دوستان و دشمنان خدای تعالی، كه مرده اند، به دنیا بر گردند و حق و باطل كاملا از هم جدا و شناخته شوند.
این مطلب می رساند كه رجعت یكی از مراتب روز قیامت است، هر چند از نظر بروز و ظهور حقایق، در مرتبه ی پایینتری است، زیرا در ایام رجعت امكان فساد و فتنه انگیزی هست - اما در قیامت امكان شرارت و فساد هم وجود ندارد- و از همین رو، در دوران ظهور حضرت مهدی نیز شاید از مراتب قیامت باشد زیرا در آن روز نیز، حق ظهوری آشكار دارد، هر چند كه در این جهت، روز ظهور باز در مرتبه ای پایینتر از رجعت قرار دارد.
از قول امامان معصوم علیهم السلام نیز وارد شده است كه: «ایام الله سه روز است، روز ظهور، روز رجعت و روز قیامت.» [3] .
و همین نكته، یعنی یكی بودن حقیقت این سه روز و اختلافشان در مراتب و درجات، باعث شده است كه امامان معصوم علیهم السلام، بعضی از آیات را گاه به قیامت، گاهی به رجعت و گاهی به ظهور حضرت مهدی علیه السلام تفسیر فرمایند.
[ صفحه 223]
از آنچه ذكر شد- كه ما به خاطر رعایت اختصار از نقل آنها خودداری كردیم - معلوم شد كه این روز - رجعت- امكان دارد و بلكه وقوع آن حتمی است و كسی كه آن را انكار می كند، هیچ دلیلی برای انكارش ندارد.» [4] .
مطلب دیگر اینكه، آنچه از روایات رجعت بر می آید این است كه محل وقوع آن همین جهان طبیعی و مادی است كه ما در آن زندگی می كنیم و به عوالم دیگر مربوط نیست.
زنده شدن بندگان برگزیده و بازگشتشان به این دنیا و جنگ با ابزارهای مادی و كشتن دشمنان خدا، یا شهید شدن آن بندگان برگزیده و مسائلی از این قبیل، چیزهایی است كه در همین جهان اتفاق می افتد و در واقع، خداوند سبحان، قبل از اینكه قیامت واقع شود و تمام مردگان اعم از نیكوكار و بدكردار را زنده نماید، گوشه ای از قدرت بی حد و حساب خود را در این عالم به نمایش می گذارد.
[ صفحه 221]
روایات بیشتری را طالب است باید به كتابهای مفصل مربوط به موضوع مراجعه نماید.
برای توضیح اصل رجعت كافی است كلام استاد بزرگوار - رضوان الله تعالی علیه- در بحث روائی پیرامون آیه (هل ینظرون الا أن یاتیهم الله فی ظلل من الغمام و الملائكه و قضی الأمر و الی الله ترجع الأمور) [1] در تفسیر المیزان [2] را نقل نمائیم.
استاد علامه - رضوان الله تعالی علیه - می فرماید: «بدانكه این آیه از ناحیه امامان معصوم علیهم السلام سه تفسیر شده است، یكی به روز قیامت، كه در تفسیر عیاشی از امام باقر علیه السلام نقل شده است، دیگری به رجعت كه صدوق از امام صادق علیه السلام نقل كرده است و سومی به ظهور مهدی علیه السلام كه عیاشی به دو طریق از امام باقر علیه السلام در تفسیرش آورده است و نظیر این تفاسیر زیاد است.
هر گاه تامل و دقت نمایی، آیات زیادی را می یابی كه تفسیری كه از امامان علیهم السلام درباره ی آنها به ما رسیده است، گاهی تفسیر به قیامت است، گاهی تفسیر به رجعت و گاهی تفسیر به ظهور حضرت مهدی علیه السلام، و این قضیه، غیر از وحدت و یكسانی در چگونگی و سنخیتی كه بین این سه واقعه وجود دارد، دلیل دیگری ندارد، و مردم چون درباره ی حقیقت روز قیامت تحقیقی نكرده اند و برای فهم آنچه قرآن در بیان وضع این روز بزرگ بیان فرموده، وقتی را اختصاص نداده و همتی مصروف نداشته اند، بنابراین درباره ی معنی این روایات به اختلاف و تفرقه دچار شده اند، و گروهی از آنها، این روایات را با وجود اینكه تعداد آنها به صدها و شاید در ابواب مختلف به پانصد عدد می رسد، به دور انداخته و نادیده گرفته اند، و گروهی، با وجود اینكه روایات كاملا روشن هستند، آنها را تأویل نموده و به معنی دیگری برگردانده اند و گروهی هم - كه در بین سه گروه بهترین طریقه را در پیش گرفته اند- روایات را نقل می كنند و در مورد آنها هیچ بحث و توضیحی ندارند.
[ صفحه 222]
عموم مسلمانان - غیر از شیعه - هر چند كه به ظهور حضرت مهدی اعتراف كرده و آن را به طرق متواتر از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نقل كرده اند، اما رجعت را انكار كرده و اعتقاد به آن را از ویژگیهای شیعه دانسته اند و بعضی از منسوبین به شیعه نیز در این روزگار، همان نظر را پذیرفته اند.»
كمی بعد، در ادامه مطلب، استاد- رضوان الله تعالی علیه - می فرماید: «روایاتی كه رجعت را اثبات می كنند، اگرچه با هم اختلافاتی دارند اما همه ی آنها در این معنی متحدند كه سیر و حركت نظام عالم به سمتی است كه تمام آیات الهی به منتهای ظهور خود برسند و دیگر معصیت خدای سبحان انجام نشود، بلكه به طور خالص و بدون دخالت هوای نفس و وسوسه ی شیطان، عبادت شود، عده ای از دوستان و دشمنان خدای تعالی، كه مرده اند، به دنیا بر گردند و حق و باطل كاملا از هم جدا و شناخته شوند.
این مطلب می رساند كه رجعت یكی از مراتب روز قیامت است، هر چند از نظر بروز و ظهور حقایق، در مرتبه ی پایینتری است، زیرا در ایام رجعت امكان فساد و فتنه انگیزی هست - اما در قیامت امكان شرارت و فساد هم وجود ندارد- و از همین رو، در دوران ظهور حضرت مهدی نیز شاید از مراتب قیامت باشد زیرا در آن روز نیز، حق ظهوری آشكار دارد، هر چند كه در این جهت، روز ظهور باز در مرتبه ای پایینتر از رجعت قرار دارد.
از قول امامان معصوم علیهم السلام نیز وارد شده است كه: «ایام الله سه روز است، روز ظهور، روز رجعت و روز قیامت.» [3] .
و همین نكته، یعنی یكی بودن حقیقت این سه روز و اختلافشان در مراتب و درجات، باعث شده است كه امامان معصوم علیهم السلام، بعضی از آیات را گاه به قیامت، گاهی به رجعت و گاهی به ظهور حضرت مهدی علیه السلام تفسیر فرمایند.
[ صفحه 223]
از آنچه ذكر شد- كه ما به خاطر رعایت اختصار از نقل آنها خودداری كردیم - معلوم شد كه این روز - رجعت- امكان دارد و بلكه وقوع آن حتمی است و كسی كه آن را انكار می كند، هیچ دلیلی برای انكارش ندارد.» [4] .
مطلب دیگر اینكه، آنچه از روایات رجعت بر می آید این است كه محل وقوع آن همین جهان طبیعی و مادی است كه ما در آن زندگی می كنیم و به عوالم دیگر مربوط نیست.
زنده شدن بندگان برگزیده و بازگشتشان به این دنیا و جنگ با ابزارهای مادی و كشتن دشمنان خدا، یا شهید شدن آن بندگان برگزیده و مسائلی از این قبیل، چیزهایی است كه در همین جهان اتفاق می افتد و در واقع، خداوند سبحان، قبل از اینكه قیامت واقع شود و تمام مردگان اعم از نیكوكار و بدكردار را زنده نماید، گوشه ای از قدرت بی حد و حساب خود را در این عالم به نمایش می گذارد.
[1] بقره: 210- آيا انتظار دارند كه خداوند با ملائكه در هاله اي از ابر بر آنها نازل شود، كار از كار گذشته و حكم صادر شده و همه به سوي خدا بازگشت مي نمايند.
[2] الميزان، ج 2، ص 106.
[3] به بحارالانوار، ج 53، ص 63، روايت 53 مراجعه شود: از امام صادق عليه السلام: ايام الله سه تاست: روزي كه قائم عليه السلام قيام كند و....
[4] پايان بخشي از كلام استاد علامه طباطبايي كه از تفسير شريف الميزان برگرفته شد.